Μία ακόμη σεξουαλική κακοποίηση (αυτή τη φορά) αγοριού γυμνασίου από συμμαθητές του στην Αθήνα σόκαρε την κοινωνία. Πιο πολύ όμως και από το φρικιαστικό γεγονός εμένα με σόκαρε η αμέλεια του σχολείου και γενικότερα των σχολείων, γιατί παρόμοια περιστατικά έχουν συμβεί και σε άλλα σχολεία.
Πριν από λίγους μήνες κυκλοφόρησε στο facebook ένα κείμενο που έλεγε περίπου ότι στο σχολείο μαθαίνουμε στα παιδιά Μαθηματικά, Φυσική, Ιστορία, Γεωγραφία κλπ. και όλα τα άλλα θέματα κοινωνικής ευθύνης και συμπεριφοράς πρέπει να τα μάθουν στα παιδιά οι γονείς τους. Είχα γράψει τότε αρνητικά σχόλια κάτω από τις κοινοποιήσεις αυτού του κειμένου και είχα διατυπώσει κατηγορηματικά τη διαφωνία μου, γιατί το σχολείο, εκτός από τον εκπαιδευτικό, έχει και παιδαγωγικό στόχο, αλλά τα έγραψα πολύ συνοπτικά. Θα γίνω σήμερα πιο αναλυτικός, αν και μόνο σε έναν τομέα.
Ας δούμε όμως μερικά στοιχεία αυτής της τελευταίας κακοποίησης του αγοριού.
Συνήθως προηγείται έντονο και μεγάλης διάρκειας ομοφοβικό μπούλιγκ, το οποίο δεν αντιμετωπίστηκε ή δεν αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά.
Τα αγόρια που κακοποίησαν το παιδί βιντεοσκόπησαν το συμβάν και το έδειχναν στους συμμαθητές τους. Αυτό δείχνει ότι ούτε οι ίδιοι ούτε οι συμμαθητές τους θεωρούσαν την πράξη σοβαρότατο αδίκημα, αλλά αξιέπαινη πράξη που προκαλούσε θαυμασμό ή γέλιο στη μικρή τους κοινότητα. Ανάλογα ισχύουν και αν το θύμα είναι κορίτσι, γιατί η ομάδα θεωρεί ότι η ανηθικότητα του κοριτσιού προκάλεσε την πράξη, η οποία είναι αναφαίρετο δικαίωμα των αγοριών. Για αυτές τις αντιλήψεις έχει ευθύνη το σχολείο.
Τα αγόρια, που κακοποίησαν το παιδί, επιδείκνυαν το βίντεο, γιατί δεν θεωρούν ότι η πράξη τους είναι εκατό τοις εκατό ομοφυλοφιλική. Τα μυαλά τους είναι παγιδευμένα στη διχοτομία ενεργητικό/παθητικό σεξ και θεωρούν ομοφυλόφιλο το «παθητικό» άτομο. Για τις αντιλήψεις αυτές υπεύθυνο είναι το σχολείο.
Τα παιδιά που είδαν το βίντεο και αντέδρασαν κάνοντας μπούλινγκ στο αγόρι που υπέστη όλα αυτά είναι απολύτως συνένοχα και αυτό κάνει την ευθύνη του σχολείου πολύ μεγαλύτερη.
Τα αγόρια αυτά και ίσως και μερικά κορίτσια, που θαυμάζουν τα αγόρια αυτού του είδους, αναπαράγουν ιδεολογίες και αξίες πολύ κοινές μέσα στην ελληνική κοινωνία και για αυτό οφείλει το σχολείο να διαπαιδαγωγήσει τα παιδιά, ώστε να αλλάξουν αυτές οι αντιλήψεις.
Πρώτα από όλα οι διευθυντές/τριες και οι εκπαιδευτικοί κάθε σχολείου να αντιληφθούν ότι μικρό αποτέλεσμα φέρνει η πυροσβεστική και κατά περίπτωση αντιμετώπιση του μπούλινγκ. Η δε αποσιώπησή του πολλαπλασιάζει τα περιστατικά. Το μπούλιγκ πρέπει να αντιμετωπίζεται συστηματικά και προληπτικά με προγράμματα και ανώνυμα ερωτηματολόγια που αναδεικνύουν την έκταση του προβλήματος και στην εποχή μας τα βρίσκει κανείς πολύ εύκολα.
Παράλληλα οφείλουν με ομιλίες, με εικόνες, με ταινίες, με κείμενα, με θέματα επεξεργασίας να προάγουν μαθητική κοινότητα που διάκειται θετικά σε κάθε διαφορετικότητα, σωματική, σεξουαλική, εμφανισιακή, ενδυματική, φυλετική, θρησκευτική, ταξική, οικονομική, προγονική, πολιτισμική.
Τα παιδιά που κάνουν μπούλιγκ αποβλέπουν στην επίδειξη δυναμικότητας, τόλμης και «ανωτερότητας», που θα προκαλέσει τον θαυμασμό της ομάδας. Αν η ομάδα δεν θαυμάσει, δεν γελάσει, αλλά παρέμβει, για να υποστηρίξει το θύμα, τότε μόνο έχουμε θετικά αποτελέσματα. Αλλά για να έχουμε τέτοια ομάδα χρειάζεται πολλή και συστηματική δουλειά που θα περιλαμβάνει και το σεξ.
Συχνά γίνεται αναφορά στη σεξουαλική αγωγή. Όμως το θέμα αυτό δεν είναι μόνο τεχνικό, όπως συχνά θεωρείται. Το κρίσιμο θέμα δεν είναι ο μηχανισμός του σεξ, αλλά η κοινωνική διάστασή του. Η αντιμετώπιση του σεξισμού και της ομοφοβίας, η προαγωγή μιας φεμινιστικής πρακτικής και θεωρίας πρέπει να είναι οι στόχοι κάθε σχολείου, ανεξάρτητα από το αν έχει εισαχθεί μάθημα σεξουαλικής αγωγής από το υπουργείο.
Το μάθημα της λογοτεχνίας προσφέρεται, για να επιλέγονται κείμενα από τη διεθνή λογοτεχνία που προάγουν αυτά τα θέματα και προκαλούν πολλές συζητήσεις. Τα κείμενα αυτά μπορούν να διδάσκονται παράλληλα με λίγα κείμενα από τα σχολικά υποχρεωτικά εγχειρίδια, που κατεξοχήν, δυστυχώς, προβάλλουν κοινωνικά στερεότυπα. Άλλωστε στο δημοτικό και στο γυμνάσιο υπάρχουν πολλές δυνατότητες για παρεκκλίσεις από το αναλυτικό πρόγραμμα.
Και το μάθημα των Θρησκευτικών καλό θα είναι να ξεχάσει τη δογματικότητά του και να επιδοθεί στη διδασκαλία εκσυγχρονισμένης και όχι βιβλικής ηθικής. Και ας ξεκινήσει από το ότι γεννήτορες Χριστιανών, Εβραίων και Μουσουλμάνων είναι ο Αβραάμ και οι γιοί του, ο Ισμαήλ, που απέκτησε από την Αγάρ και ο Ισαάκ, που απέκτησε από την Σάρα.
Και στα άλλα μαθήματα πρέπει με κάθε ευκαιρία να γίνονται σχόλια και να ανοίγονται παρενθέσεις που θα συνεισφέρουν στον κοινό στόχο. Κι όταν μιλούν για τον «άνθρωπο» να μη θεωρούν ότι ο άνθρωπος είναι άνδρας, λευκός, Έλληνας, χριστιανός ορθόδοξος, αρτιμελής, που σφίγγει την πέτρα και της βγάζει ζουμί.
Η προσπάθεια αυτή δεν έχει τέλος, αλλά από εμπειρία ξέρω ότι αποδίδει. Αποδίδει πάρα πολύ.
Η προσπάθεια πρέπει να γίνεται ανεξάρτητα από το τι κάνει και τι δεν κάνει το υπουργείο σε αυτά τα θέματα. Το υπουργείο δεν κάνει τίποτε. Ή μάλλον το μόνο που κάνει είναι ΕΔΕ εκ των υστέρων. Αλλά οι ΕΔΕ μόνο ρίχνουν στάχτη στα μάτια και βοηθούν το υπουργείο να νίψει τας χείρας του. Άλλωστε οι υποχρεώσεις και οι ευθύνες μας δεν απορρέουν από τα αναλυτικά προγράμματα του υπουργείου, αλλά από την ιδιότητά μας ως εκπαιδευτικών.
Και εν τέλει πρέπει να φροντίσουμε, ώστε να καταλάβουν τα παιδιά ότι πρέπει να παρεμβαίνουν σε κάθε προσπάθεια ανατροπής των αξιών που έχει θέσει το σχολείο. Και αν οι παρεμβάσεις τους δεν είναι επαρκείς, πρέπει να καταγγέλλουν, αλλιώς είναι συνένοχα.
Κι εγώ τώρα καταγγέλλω συναδέλφους μου για αδράνεια και αμέλεια. Και πολλοί μπορεί να με κατηγορήσουν για αυτό. Αλλά συνένοχος δεν είμαι.
Γιώργος Θαλάσσης 