Κυρία Κεραμέως,

Νομοθετήσατε μέτρα, για να αντιμετωπίσετε τη σχολική βία με επιτροπές και γραφειοκρατία, που όμως δεν μπορούν να χειριστούν το νέο σεξουαλικό μπούλινγκ στη Ρόδο και η υπόθεση κατέληξε στην αστυνομία και τον εισαγγελέα. Όταν όμως έφηβοι μαθητές και μαθήτριες καταλήγουν αναπόφευκτα στα χέρια της αστυνομίας, σημαίνει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα πάσχει. Βεβαίως η αντιμετώπιση της σχολικής βίας πρέπει να είναι άμεση και αυτονόητη, χωρίς επιπλέον νομοθετήματα, για να φανεί στους αδαείς ότι επιτελείται έργο, αλλά η αντιμετώπιση της σχολικής βίας έρχεται εκ των υστέρων, όταν δηλαδή υπάρχουν θύματα, άρα πολύ αργά. Για αυτό η σχολική βία πρέπει πρωτίστως να προλαμβάνεται. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα όμως όχι μόνο δεν την προλαβαίνει, αλλά την αναπαράγει, εφόσον παραμένει πατριαρχικό, σεξιστικό, εθνικιστικό και θρησκόληπτο. Οι παρελάσεις, τις οποίες η τηλεόραση αναμεταδίδει με αναφορές στο μεγαλείο της ελληνικής φυλής, οι κατά βαρβάρων δωρούμενοι αγιασμοί και η έμφαση στην στερεοτυπική οικογένεια καλλιεργούν και αναπαράγουν φαλλοκρατικό εθνικισμό, του οποίου η κάθε μορφής βία αποτελεί βασικό συστατικό.

Θα μου πείτε, ενδεχομένως, ότι στα σχολικά βιβλία υπάρχουν κεφάλαια που αντιμετωπίζουν με χριστιανική φιλευσπλαχνία τους μετανάστες, τα ανάπηρα παιδιά, τα ορφανά και τα παιδιά δυσλειτουργικών οικογενειών, στις οποίες οι γονείς καυγαδίζουν. Το θέμα όμως δεν είναι να ορίσουμε και να περιγράψουμε με χριστιανικό ήθος την ετερότητα του διπλανού θρανίου, αλλά να ανασκευάσουμε την ταυτότητά μας. Όσο το κορίτσι, το προσφυγόπουλο, το σωματικά ανάπηρο και το αυτιστικό παιδί, το παιδί άλλου έθνους και άλλης θρησκείας, το παιδί μονογονεϊκής οικογένειας που δεν είναι ορφανό, το παιδί με γονείς του ίδιου φύλου, το παχύσαρκο και κοντό παιδί παραμένει ο Άλλος, η σχολική βία θα αναπαράγεται συνεχώς. Όσο οι γονείς επιλέγουν να μην αποκαλυφθεί στο σχολείο ότι το παιδί έχει δυσλεξία, αυτισμό, συμπτώματα επιληψίας, πρόβλημα ακοής, αλβανική καταγωγή ή δύο μαμάδες, γιατί η αποκάλυψη αυτή θα αποβεί εις βάρος του παιδιού, το εκπαιδευτικό σύστημα θα πάσχει και πολύ μεγάλο ποσοστό παιδιών θα υποφέρει.

Και θα σας πω και κάτι ακόμη. Γίνεται πάρτι γενεθλίων, αλλά ένα παιδί δεν προσκαλείται. Γίνεται σχολική εκδρομή, αλλά όταν τα παιδιά κάθονται στο εστιατόριο να φάνε, ένα παιδί δεν χωράει σε κανένα τραπέζι. Δεν υπάρχει σε αυτά κανένα παράπτωμα που θα απασχολήσει τις επιτροπές που νομοθετήσατε. Όμως σχολική βία υπάρχει σε πολύ μεγάλο βαθμό, η οποία αργότερα θα πάρει επικίνδυνες διαστάσεις. Γιατί το πρόβλημα δεν βρίσκεται στο να προσδιορίσουμε την ετερότητα, τον Άλλο, αλλά να διευρύνουμε το Εμείς. Και αυτό πρέπει να γίνεται από το νηπιαγωγείο και το βασικό μάθημα του σχολείου πρέπει να είναι η ισότητα. Και για αυτό είναι απαραίτητο από το νηπιαγωγείο το μάθημα σεξουαλικής αγωγής, ως κατεξοχήν μάθημα ισότητας.

Όσο τα λογοτεχνικά ανθολόγια έχουν ενότητες κειμένων από τη θρησκευτική ζωή, την εθνική ζωή και τα κοινωνικά προβλήματα περιορίζονται στο τσιμέντο και τις πολυκατοικίες μαθαίνετε στα παιδιά ότι η ζωή είναι ένα μουσείο και στα μουσεία δεν μιλάμε και δεν διαμαρτυρόμαστε. Αλλά όπου δεν μιλάμε και αποσιωπούμε εκεί υπάρχουν οι βιασμοί και οι κακοποιήσεις.

Άλλωστε ο σκοπός σας, για να νομοθετήσετε για τη σχολική βία ήταν για να εντάξετε σε αυτήν τις καταλήψεις των σχολείων. Η καταστολή πάντα είναι στο μυαλό σας. Δεν νομοθετήσατε, για να πείτε στους διευθυντές των σχολείων πώς να αντιμετωπίσουν ένα αγόρι που πάει με φούστα στο σχολείο η μια Μαρία, που θέλει να την φωνάζουν Μάριο. Αυτά για σας δεν υπάρχουν.

Ο Πανωλεθρίαμβος της Αξιολόγησης των Εκπαιδευτικών

Η κατάντια της εκπαίδευσης και η αξιολόγηση παίζουν κρυφτό.

—Να τα βγάλω; Ρώτησε η κατάντια.

-Όχι, είπε η αξιολόγηση. Κρύψου κι εγώ θα τα φυλάω.

Το Highgate είναι ένα πολύ ακριβό ιδιωτικό σχολείο του Λονδίνου, που ιδρύθηκε πριν από πέντε αιώνες. Το 2020 το Highgate αξιολογήθηκε ως το καλύτερο σχολείο της Αγγλίας. Την επόμενη χρονιά, το 2021, έγιναν για το ίδιο σχολείο 257 καταγγελίες για βιασμούς και σεξουαλικές παρενοχλήσεις από τα αγόρια του σχολείου με θύματα τις συμμαθήτριές τους.
Τα πολύ τελευταία χρόνια έγιναν καταγγελίες για βιασμούς και σεξουαλικές παρενοχλήσεις σε δύο ιδιωτικά σχολεία, στα οποία φοιτούν και αριστεύουν τα παιδιά των αρίστων της ελληνικής κοινωνίας και στα οποία η επιλογή των εκπαιδευτικών περνάει από λεπτό κόσκινο. Στο πιο διάσημο από αυτά τα σχολεία οι εκπαιδευτικοί επιλέγονται κατόπιν δοκιμαστικής διδασκαλίας ενώπιον επιτροπής. Εκπαιδευτικός που ως τότε εκτιμούσα πολύ και είχε κυρίαρχο ρόλο σε επιτροπή προσλήψεων μού διηγήθηκε πως απορρίφθηκε υποψήφια καθηγήτρια, γιατί πήρε την κιμωλία και έγραφε στον πίνακα. Γιατί, σύμφωνα με αυτόν, «δεν ήξερε η ανόητη πως έπρεπε να σηκώσει ένα μαθητή να γράψει, γιατί όσο έγραφε εκείνη γυρισμένη στον πίνακα, τα αγόρια θα σχολίαζαν τα οπίσθιά της». Σε αυτήν την πρώτη αξιολόγηση της καθηγήτριας πρυτάνευσε η σεξιστική προκατάληψη της επιτροπής και η καθηγήτρια ατύχησε. Άραγε θα είχε ατυχήσει το ίδιο αν είχε σηκώσει μια μαθήτρια να γράψει στον πίνακα αντί για ένα μαθητή; Αλλά αν το σχολείο δεν έχει κανένα παιδαγωγικό μέσο, για να μαθαίνει στα αγόρια να μην σχολιάζουν τα οπίσθια των γυναικών είναι επόμενο στο ίδιο σχολείο να γίνονται καταγγελίες για βιασμούς, οι οποίοι τελικά αποσιωπώνται και παρακάμπτονται.
Τελευταία ακούμε καθημερινά για ρατσιστικές ενέργειες και αξιόποινες πράξεις εφήβων, για σωματικές και σεξουαλικές κακοποιήσεις από συνομήλικους έφηβους ακόμη και αυτοκτονίες ως αποτέλεσμα μπούλινγκ. Όλα αυτά τα συμπτώματα αξιολογούν προσωπικά την κυρία Κεραμέως και ολόκληρο το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και αναδεικνύουν την αποτυχία τους.
Σύμφωνα με το άρθρο 16 του Συντάγματος η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του κράτους και έχει σκοπό την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης των Ελλήνων. Αυτός όμως είναι ο σκοπός μιας κατεξοχήν ρομαντικής παιδείας που ακόμη δεν έχει γνωρίσει διαφωτισμό. Στην εποχή μας όμως η εθνική και η θρησκευτική συνείδηση πρέπει να αποτελούν ελεύθερες επιλογές του ατόμου εκτός σχολείου και εκπαιδευτικού προγράμματος. Οι εκάστοτε αγωνιστές της εθνικής ανεξαρτησίας μπορεί να μην είχαν πάει σχολείο, να μη γνώριζαν γραφή και ανάγνωση είχαν όμως πολύ αναπτυγμένη εθνική και θρησκευτική συνείδηση. Και πάντως αν ίσχυε ο ρομαντικός στόχος με τον οποίο επιφορτίζει το Σύνταγμα την παιδεία θα έπρεπε οι απόφοιτοι του λυκείου να έχουν πιο ισχυρή εθνική και θρησκευτική συνείδηση από τους αποφοίτους του γυμνασίου και αυτοί με τη σειρά τους να είναι πιο Έλληνες και πιο χριστιανοί από αυτούς που έχουν βγάλει μόνο δημοτικό. Όσο για τους πτυχιούχους πανεπιστημιακών σχολών θα πρέπει όλοι τους ανεξαιρέτως να φτιάχνουν πίτες του Αγίου Φανουρίου.
Τα περί εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης έχουν εισχωρήσει στο ελληνικό Σύνταγμα με ένα και μοναδικό σκοπό: Να διαμορφώσουν ένα εθνικιστικό και θρησκόληπτο εκπαιδευτικό σύστημα που εμφορείται από μισαλλοδοξία, ρατσισμό, σεξισμό και στρατιωτικές αξίες, πλαισιωμένο από αγιασμούς, εκκλησιασμούς, εικονίσματα, παρελάσεις, σημαιοφορίες και εθνικιστικά παραληρήματα, από ένα στραμπουληγμένο μάθημα Ιστορίας και αμετροεπή αποφθέγματα περί ελληνικής γλώσσας, σαν αυτά που ξεστόμισε πρόσφατα ο Προκόπης Παυλόπουλος.
Το Σύνταγμα οφείλει να ορίζει πως σκοπός της παιδείας είναι να διδάσκει πρωτίστως δημοκρατικές αξίες, την ισότητα, την ανεκτικότητα και την ισότιμη αποδοχή του άλλου φύλου, της άλλης εθνικότητας, της άλλης θρησκείας, της άλλης κουλτούρας, του άλλου σεξουαλικού προσανατολισμού, της σωματικής και πνευματικής απόκλισης.
Στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα όμως δεν έχει ενταχθεί τίποτε από αυτά κι επειδή κάποιες τέτοιες προσεγγίσεις μπορεί να γίνονταν, αλλά πολύ αργά, από το μάθημα της κοινωνιολογίας, εξοβελίστηκε και αυτό.
Αν ποτέ συζητήσετε με παλαιότερους εκπαιδευτικούς που είχαν υποστεί τα δεινά της προ του 1982 αξιολόγησης, κυρίως δασκάλους και φιλολόγους, θα σας πουν πως οι παρατηρήσεις που δέχονταν από τους τότε επιθεωρητές αφορούσαν την εθνικοφροσύνη τους και τα ελληνοχριστιανικά πλαίσια του μαθήματός τους. Προσωπικά δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι και η τωρινή αξιολόγηση, αν της ανοίξουμε την πόρτα, θα γίνεται με στόχο την ελληνοορθόδοξη ευθυγράμμιση.
Ποιος φιλόλογος θα τολμούσε να πει ότι τα δύο έπη αποτελούν καταγραφή μιας προφορικής παράδοσης, που αποδόθηκε σε κάποιον ανύπαρκτο Όμηρο;
Ποιος θα τολμούσε να διδάξει τα αρχαία Ελληνικά με τη μέθοδο του Κέμπριτζ, χωρίς συντακτικές αναλύσεις και γραμματικές αποστηθίσεις, ξέροντας ότι έτσι θα αποτύχει στην αξιολόγηση;
Ποιος θα τολμήσει να πει ότι τα δημοτικά τραγούδια είναι του 19ου αιώνα και ότι είναι ιδεολογικά φορτισμένη η τοποθέτησή τους στο πρώτο κεφάλαιο των ανθολογίων, για να ορίσουν τις απαρχές της λογοτεχνίας; Το «σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις» δεν είναι του 1453, αλλά του 19ου αιώνα, όπως άλλωστε φαίνεται από τους γλωσσικούς τύπους.
Ποιος θα διδάξει λογοτεχνικό κείμενο, παρακάμπτοντας τις παρωχημένες στρουκτουραλιστικές οδηγίες του 1960, χωρίς να οδηγηθεί πάραυτα σε αποτυχία;
Ποιος θα επισημάνει τον σκοταδιστικό ρόλο της Εκκλησίας στην παιδεία κατά την οθωμανική περίοδο και αργότερα, χωρίς να λογοδοτήσει;
Ποιος θα τολμήσει να πει ότι οι γλώσσες διδάσκονται συγχρονικά και όχι διαχρονικά; Ποιος θα πει ότι η γνώση της αρχαίας γλώσσας δεν μας βοηθάει στη γνώση των νέων Ελληνικών;
Και βέβαια κανείς θεολόγος δεν θα μπορέσει ποτέ να πει ότι η φιλολογική επιστήμη έχει αποδείξει ότι τα ευαγγέλια είναι χρονικά μεταγενέστερα των ευαγγελιστών και ότι το κατά Ιωάννην και η Αποκάλυψη έχουν γραφεί από διαφορετικά πρόσωπα σε διαφορετικές εποχές.

Ο άλλος στόχος της αξιολόγησης είναι η χειραγώγηση των εκπαιδευτικών και ιδιαίτερα των νεοδιόριστων, που είναι οι πλέον αδύναμοι και οι πλέον ευάλωτοι. Αυτοί πρέπει να μάθουν τη δύναμη της εξουσίας και της ιεραρχίας, να μάθουν να υπακούουν, να μην αντιδρούν και κυρίως να μην απεργούν, να μη συνδικαλίζονται και να μην παίρνουν μέρος σε διαδηλώσεις. Και κάθε πρωί να περνούν από το γραφείο και να λένε «καλημέρα σας, κύριε διευθυντά».
Η ελληνική κυβέρνηση έχει εμπιστοσύνη στο εκπαιδευτικό σύστημα, στα αναλυτικά προγράμματα, στα σχολικά βιβλία, στις εισαγωγικές εξετάσεις, στους απόφοιτους των πανεπιστημιακών σχολών, των στρατιωτικών σχολών, των σχολών της αστυνομίας, των ολιγόμηνων εκπαιδεύσεων των ειδικών φρουρών, αλλά δεν έχει καμιά εμπιστοσύνη στους πτυχιούχους των πανεπιστημιακών σχολών, αν πρόκειται αυτοί να διδάξουν σε σχολεία. Ίσως να τους υποβιβάζει και αυτούς σε αποφοίτους λυκείου, όπως τους καλλιτέχνες. Και μαζί τους πλέον συμπαρασύρουν και εκείνους τους γονείς που βλέπουν ναρκισσιστικά τα παιδιά τους ως συνέχεια των εαυτών τους. Η κοινωνία δεν εμπιστεύεται τους εκπαιδευτικούς που είναι νέοι, γιατί είναι άπειροι, αλλά δεν εμπιστεύεται ούτε τους μεγαλύτερους, γιατί δεν έχουν κατανόηση για τα παιδιά. Και επιπλέον όλοι οι Έλληνες ξέρουν την αληθινή ιστορία, όχι αυτήν που λένε οι ιστορικοί, οι στρατιωτικοί ξέρουν καλύτερα τη γραμματική από τους δασκάλους και τους φιλόλογους, οι πολιτικοί μηχανικοί που έχουν βγάλει Πολυτεχνείο ξέρουν καλύτερα μαθηματικά, φυσική και χημεία από τους εκπαιδευτικούς που έχουν βγάλει ένα απλό πανεπιστήμιο. Οι δικηγόροι, οι γιατροί και οι καπετάνιοι ξέρουν καλύτερα παιδαγωγικά. Και το πανεπιστήμιο της ζωής είναι αυτό που δίνει τα καλύτερα διπλώματα σε όλες τις ειδικότητες των εκπαιδευτικών.
Ως γυμνασιάρχης σε ιδιωτικό σχολείο επί 23 χρόνια είχα προσλάβει πολλούς εκπαιδευτικούς. Η διοίκηση του σχολείου με πίεζε να προτιμώ άνδρες με διδακτική εμπειρία. Δεν εκδήλωνα προτίμηση ως προς το φύλο, αλλά πάντα προσλάμβανα άπειρους εκπαιδευτικούς που δεν είχαν μπει ποτέ σε τάξη. Και θα σας πω γιατί. Ένας νέος ή μια νέα που αποφασίζει να γίνει εκπαιδευτικός, με όλες τις αντιξοότητες του επαγγέλματος και τις πολύ χαμηλές απολαβές, και τελειώνει το πανεπιστήμιο και συχνά και μεταπτυχιακά και παρακολουθεί σεμινάρια και ενημερώνεται και μελετά πολύ, το κάνει από μεράκι. Αυτό το μεράκι προσλάμβανα με σκοπό να κάνω τα πάντα, για να διατηρηθεί και να μη μαραζώσει. Γιατί κι εγώ έκανα καθημερινά μια απλή αξιολόγηση. Αν ο καθηγητής έμπαινε στην τάξη χαμογελαστός κι έβγαινε χαμογελαστός, ήξερα ότι είχε γίνει καλό μάθημα. Κι αν δεν ήταν χαμογελαστός έριχνα την ευθύνη σε εμένα. Εγώ έφταιγα για εκείνο το χαμόγελο που έλειπε και προσπαθούσα να επανορθώσω.
Θα κάνω τώρα μια παρένθεση. Στο γυμνάσιο ένας φυσιογνώστης μπορεί να του ζητηθεί να διδάξει Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία, Βιολογία, Γεωγραφία και Γεωλογία. Για ποιο μάθημα θα αξιολογηθεί; Όλα αυτά τα μαθήματα μπορεί να διδαχθούν από όλες τις αντίστοιχες ειδικότητες και στα μικρά σχολεία αυτά συμβαίνουν, γιατί εκτός από τα Μαθηματικά, τα υπόλοιπα μαθήματα είναι μονόωρα και μόνο με τις διπλές και τριπλές αναθέσεις συμπληρώνονται τα ωράρια και αντιμετωπίζονται οι ελλείψεις σε εκπαιδευτικούς. Κι αν διαπιστωθεί ότι ο φυσιογνώστης δεν διδάσκει καλά τα Μαθηματικά και ο φυσικός δεν διδάσκει καλά τη βιολογία και η καθηγήτρια των Γαλλικών και ο θεολόγος δεν διδάσκουν καλά την Ιστορία τίνος θα είναι η ευθύνη;
Είχα δεχθεί πολλές πιέσεις από τη διοίκηση του σχολείου, για να μπαίνω στην τάξη και να παρακολουθώ το μάθημα, κυρίως των νέων εκπαιδευτικών. Αρνήθηκα κατηγορηματικά και δεν το έκανα ποτέ. Και εξηγώ το γιατί:
Ένας καινούργιος εκπαιδευτικός στο σχολείο έχει μειωμένο κύρος και συχνά αυτό το εκμεταλλεύονται τα παιδιά και δυστυχώς και μερικοί παλαιοί συνάδελφοι. Το να μπει μέσα στην τάξη, για να παρακολουθήσει το μάθημα ο διευθυντής ή ο σχολικός σύμβουλος έχει ως συνέπεια να κλονίσει στα μάτια των παιδιών και των γονέων τους ακόμη και αυτό το λίγο κύρος και να το εξαφανίσει. Τα παιδιά ξέρουν πως εκείνη την ώρα εξετάζεται αν ξέρει το μάθημα ο δάσκαλός τους και αναρωτιούνται τι βαθμό θα πάρει.
Το να εισβάλει μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας ο διευθυντής ή ο σύμβουλος έχει μοναδικό σκοπό να δείξει στον εκπαιδευτικό και στα παιδιά ποιος πραγματικά έχει την εξουσία. Την επόμενη φορά που κάποιος γονιός θα έχει ένα παράπονο ή κάποια αμφιβολία δεν θα απευθυνθεί στον εκπαιδευτικό, αλλά θα πάει κατευθείαν στον διευθυντή.
Όλα για αυτό το παιχνίδι εξουσίας γίνονται και μόνο για αυτό. Κατά τα άλλα, ο σύμβουλος και ο διευθυντής όταν μπουν στην τάξη θα δουν μόνο πώς αντιδρά ο εκπαιδευτικός όταν έχει το μαχαίρι στο λαιμό και σε καμιά περίπτωση δεν θα ξέρουν τι μάθημα κάνει, όταν είναι μόνος του με τα παιδιά.
Στους καινούργιους εκπαιδευτικούς πάντα έλεγα ότι τα δύο πρώτα χρόνια θα κάνουν πολλά λάθη, γιατί αυτό είναι αναπόφευκτο. Αλλά δεν πρόκειται να κριθούν από τα λάθη που κάνουν τα δύο πρώτα χρόνια, αλλά μόνο από τα σωστά. Και για τα λάθη τους να ξέρουν πως πάντα θα είμαι πρόθυμος να βοηθήσω και να τα διορθώσουμε μαζί.
Και στη διοίκηση του σχολείου έλεγα πως οι άνθρωποι δεν αποδίδουν σε ένα κλίμα ελέγχου, αστυνόμευσης, αμφισβήτησης και ανασφάλειας. Κάθε εργαζόμενος αποδίδει καλύτερα όταν στο εργασιακό περιβάλλον επικρατεί κλίμα εμπιστοσύνης, ασφάλειας, αναγνώρισης, συναίνεσης και γενικότερα ευημερίας.
Και τώρα θα κληθώ να απαντήσω στο μεγάλο ερώτημα. Είναι όλοι οι εκπαιδευτικοί καλοί; Δεν υπάρχουν εκπαιδευτικοί παραιτημένοι και αδιάφοροι; Και τι κάνουμε με αυτούς; Θα τους υποστούν τα παιδιά μας;
Όπως είπα και πριν εκπαιδευτικοί γίνονται όσοι έχουν αυτό το μεράκι της πολύ δύσκολης και γεμάτης άγχος δουλειάς. Δεν γίνονται όσοι θέλουν να βγάλουν λεφτά, ούτε όσοι είναι τεμπέληδες, όπως λένε κάποιοι καλοθελητές. Ξεκινούν όλοι με αυτό το μεράκι και κάποιοι στη διαδρομή το χάνουν. Γιατί το χάνουν;
Στο γυμνάσιο η Φυσική, η Χημεία, η Βιολογία, η Γεωγραφία διδάσκονται μία ώρα την εβδομάδα, ενώ τα Θρησκευτικά δύο. Από τη μία εβδομάδα ως την άλλη δεν θυμάται το παιδί το μάθημα της Φυσικής που παραδόθηκε πριν από μέρες και δεν καταλαβαίνει τι διαβάζει στο βιβλίο την προηγουμένη του μαθήματος και δεν είναι σε θέση να λύσει τις ασκήσεις. Κι αν χαθεί το μάθημα μιας βδομάδας λόγω αργίας ή άλλου λόγου τα πράγματα χειροτερεύουν. Το παιδί δεν καταλαβαίνει και φταίει ο εκπαιδευτικός που δεν τα εξηγεί καλά και το παιδί χρειάζεται φροντιστήριο. Από την άλλη ο εκπαιδευτικός που διδάσκει το μονόωρο μάθημα σε πόσες τάξεις πρέπει να μπει, για να συμπληρώσει το ωράριο, πόσους μαθητές θα έχει; Πότε θα τους μάθει; Αν βάλει μια εργασία ή ένα τεστ πότε θα διαβάσει αυτές τις εργασίες, πότε θα βαθμολογήσει τα τεστ; Ο εκπαιδευτικός σιγά σιγά μαθαίνει να έχει λιγότερες απαιτήσεις από τον εαυτό του και από τα παιδιά. Μονόωρα μαθήματα δεν πρέπει να υπάρχουν. Πρέπει να διδάσκονται περισσότερες ώρες και σε διαφορετικούς κύκλους ανά έτος.
Αλλά και για τα φιλολογικά μαθήματα που είναι δίωρα ισχύουν τα ίδια. Ο φιλόλογος στο ίδιο τμήμα διδάσκει 6 διαφορετικά αντικείμενα. Αν πάρει τα τετράδια μία φορά την εβδομάδα για κάθε αντικείμενο σε τάξη 20 παιδιών θα παίρνει 120 τετράδια την εβδομάδα μόνο από ένα τμήμα. Αν κάνει μάθημα σε δύο τμήματα αυτό σημαίνει 240 τετράδια την εβδομάδα, χώρια τα τεστ και οι εκθέσεις. Άρα χρειάζεται και ο φιλόλογος να κάνει εκπτώσεις στη δουλειά του.
Πέρα από αυτά τα εγγενή προβλήματα του εκπαιδευτικού συστήματος και του σχολικού προγράμματος που πρέπει να αντιμετωπιστούν, υπάρχουν και άλλα πολλά που μπορούν να γίνουν. Το συνεχές παράπονο των εκπαιδευτικών είναι ότι δεν αναγνωρίζεται το έργο τους, ότι είναι μόνοι τους, κανείς δεν ζητάει τη γνώμη τους και κανείς δεν την ακούει και ό,τι κάνουν πάει χαμένο. Όλα αυτά μαζί με τη στασιμότητα και την οικονομική εξαθλίωση οδηγούν σε μαρασμό.
Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν φωνή μέσα στο σχολείο και η φωνή τους να ακούγεται. Και θα ακούγεται αν όλα αποφασίζονται σε ολιγομελείς εβδομαδιαίες συνεδριάσεις εντός του σχολικού προγράμματος. Οι συνεδριάσεις πρέπει να γίνονται σε ευχάριστη ατμόσφαιρα, σε κλίμα εμπιστοσύνης που θα ενθαρρύνει ατομικές πρωτοβουλίες και έτσι κανείς δεν θα αποσύρεται και κανείς δεν θα αισθάνεται στάσιμος και περιθωριοποιημένος.
Πρέπει να γίνεται συνεδρίαση των εκπαιδευτικών του τμήματος, π.χ. όταν τα παιδιά κάνουν γυμναστική, και να συζητιέται η πορεία κάθε παιδιού και να αναζητούνται λύσεις για τα προβλήματά τους. Να διοριστούν συντονιστές για κάθε μάθημα και κάθε ειδικότητα, που θα έχουν μειωμένο ωράριο και οικονομικό επίδομα. Με ειδική χορηγία από το υπουργείο να αγοράζονται επιστημονικά εγχειρίδια από τη διεθνή βιβλιογραφία και συνδρομές σε επιστημονικά περιοδικά. Οι εκπαιδευτικοί της ειδικότητας να συνεδριάζουν κάθε βδομάδα και με την καθοδήγηση του συντονιστή να ενημερώνονται διαρκώς για την επιστήμη τους και να αναζητούν τρόπους για να γίνεται καλύτερο το μάθημά τους και να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε συνέδρια με εισηγήσεις τους ή ως ακροατές. Επίσης κάθε βδομάδα να συνεδριάζει ο διευθυντής με τους υπεύθυνους καθηγητές τάξης και να συζητούν και να συναποφασίζουν όλοι μαζί για την πορεία του σχολείου, για παιδαγωγικά και πειθαρχικά θέματα, για τις σχέσεις με τους γονείς και τις κρατικές υπηρεσίες. Και να οργανώνουν μαζί προγράμματα, δράσεις και εκδηλώσεις, ώστε να διαμορφωθεί κοινή κουλτούρα μεταξύ εκπαιδευτικών και παιδιών, όχι για να αντιμετωπίζει, αλλά για να προλαβαίνει εκδηλώσεις σεξισμού, ρατσισμού και βίας. Και η κουλτούρα ισότητας από όλους προς όλους να τονίζεται σε καθημερινή βάση και σε όλα τα μαθήματα. Και ας καταλάβουν όλοι πως το μάθημα σεξουαλικής αγωγής δεν είναι τεχνικό μάθημα. Είναι κυρίως μάθημα ανθρωπίνων σχέσεων. Και γιαυτό πρέπει να αρχίζει από το νηπιαγωγείο. Και ως μάθημα δεν έχει σκοπό να τραυματίσει αθώες ψυχές, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, αλλά να προστατεύσει τις αθώες ψυχές να μην τραυματιστούν.
Η συγκεκριμένη κυβέρνηση δεν θέλει να κάνει τίποτε από αυτά. Ξέρει μόνο να αντιμετωπίζει τα πάντα με αστυνομία. Και θέλει να μετατρέψει τους σχολικούς συμβούλους και τους διευθυντές των σχολείων σε αστυνομικούς. Αυτοί όμως θα δεχθούν αυτόν τον ρόλο;

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΙ. ΠΑΙΔΟΝΟΜΟΙ ΕΙΝΑΙ.

Ποτέ δεν επιδοκίμασα τις εγκωμιαστικές δημοσιεύσεις για τον παπά της Κιβωτού και αντιπαρέρχομαι τα περί εντιμότητας και ηθικής ακεραιότητας, που άλλωστε επί τόσα χρόνια δεν είχαν ποτέ αμφισβητηθεί. Πάντοτε όμως θεωρούσα πως ένας παπάς (ή μια φιλάνθρωπος κυρία) είναι πρόσωπο ακατάλληλο, για να του εμπιστευθεί κανείς τις ζωές παιδιών. Μπορεί ένας φιλόστοργος παπάς να αναλάβει την κηδεμονία τεσσάρων ή πέντε παιδιών και με την αγάπη του να αναπληρώνει τους περιορισμένους ορίζοντες της παιδαγωγικής του, αλλά ως εκεί.

Με απόλυτη επίγνωση των λόγων μου καταγγέλλω ότι είναι αδύνατον να υπάρξει χώρος με πολλά παιδιά, είτε λέγεται ορφανοτροφείο, ή ίδρυμα, ή δομή, χωρίς κακοποίηση των παιδιών. Και, για να το πάω παραπέρα, δεν μπορεί να υπάρξει σχολείο χωρίς σεξουαλική, σωματική, ή ψυχολογική κακοποίηση παιδιών από συνομήλικα, μεγαλύτερα, ή πολύ μεγαλύτερα άτομα. Και όποιος διευθυντής ισχυρίζεται ότι στο σχολείο του δεν υπάρχει κακοποίηση στην πραγματικότητα λέει «δεν θέλω να βλέπω, να ακούω, να ξέρω, θέλω την ησυχία μου». Παρόλο που σε ένα σχολείο μπορεί να υπάρχουν προγράμματα κατά του μπούλιγκ, του ρατσισμού, της ομοφοβίας, της σεξουαλικής και γενικότερα της σωματικής επιθετικότητας, πάντα υπάρχει χώρος για παραβατικότητα που απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση των εκπαιδευτικών. Και δεν ισχυρίζομαι ότι στα σχολεία δεν κακοποιούνται τα παιδιά από τους εκπαιδευτικούς, γιατί και ένα παιδικό κείμενο που επιστρέφει στο παιδί γεμάτο κοκκινίλες από το δάσκαλο είναι μια μορφή ψυχολογικής κακοποίησης που κλονίζει την αυτοπεποίθηση του παιδιού. Όμως σταδιακά η εκπαιδευτική κοινότητα αποδέχεται πως η επιδοκιμασία των θετικών στοιχείων σε ένα κείμενο, σε μια άσκηση, σε μια συμπεριφορά έχει καλύτερα αποτελέσματα από την τιμωρία και την αποδοκιμασία. Στις δομές και στα ιδρύματα όμως, όπου δεν υπάρχουν παιδαγωγικά πρόγραμματα και κανένα είδος πρόληψης της παραβατικότητας δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι δεν θα γίνονται κακοποιήσεις.

Συνεχώς διαβάζω αυτές τις ημέρες για τις κακοποιήσεις των παιδιών της Κιβωτού από τους «παιδαγωγούς» της δομής. Δεν ξέρω ποιος τους βάφτισε παιδαγωγούς, αλλά δεν είναι παιδαγωγοί, παιδονόμοι είναι, που θέτουν σε εφαρμογή τις ιδεοληψίες τους.

Θα φέρω ένα παράδειγμα που θα μπορούσε να θεωρηθεί τελείως ασήμαντο. Κάποτε στο σχολείο είχαμε ένα κορίτσι με μεγάλα ψυχολογικά προβλήματα που το παρακολουθούσε παιδοψυχίατρος. Πολύ ντροπαλό, θλιμμένο κι αμίλητο κορίτσι, που κάποια στιγμή άρχισε να ντύνεται πιο «κοριτσίστικα» ή έξαλλα κατά την γνώμη κάποιων πολύ συντηρητικών. Χαρήκαμε τότε, γιατί θεωρήσαμε πως το παιδί είναι σε καλό δρόμο και ότι με το ντύσιμό του μας μιλάει. Κάποια στιγμή έρχεται στο γραφείο μου κάποια από τη γραμματεία και μου λέει για τη συγκεκριμένη κοπέλα πως την έδιωξε από το γραφείο και της είπε να μην ξαναπατήσει στα γραφεία έτσι ντυμένη και ότι αυτό το ντύσιμο δεν επιτρέπεται στο σχολείο. Της είπα ότι μίλησε έτσι στο παιδί, επειδή δεν είναι εκπαιδευτικός και ποτέ εκπαιδευτικός δεν θα μιλούσε έτσι σε ένα παιδί. Ψιλά γράμματα θα μου πείτε και πως οι δικαστικές αρχές δεν ερευνούν τις ψυχολογικές κακοποιήσεις και ούτε ξέρουν τι είναι. Σωστά, αλλά το συγκεκριμένο κορίτσι δεν θα ξεχάσει αυτήν την προσβολή ποτέ στη ζωή του κι αν ξέρατε σε ποιο κορίτσι αναφέρομαι θα ανατριχιάζατε. Αλλά αυτό δεν θα το μάθετε.

Για όλους αυτούς τους λόγους επιμένω πως σε όλα τα ιδρύματα και τις δομές παιδιών πρέπει να μπει λουκέτο. Τα παιδιά πρέπει να ανατίθενται σε ανάδοχες οικογένειες, υπό τη συνεχή επίβλεψη κοινωνικών λειτουργών και ψυχολόγων. Κι εκεί θα υπάρχουν κακοποιήσεις, αλλά σε περιορισμένη έκταση, γιατί οι ανάδοχες οικογένειες μπορούν να ελέγχονται πιο εύκολα χωρίς τη βιτρίνα ενός παπά, ενός μητροπολίτη ή μιας φιλανθρώπου πλούσιας κυρίας.

Παιδαγωγικές επιλογές της Σχολής Μωραΐτη

Πώς θα σας φαινόταν αν ο όρος ironman έμπαινε στα ιδεώδη που υπηρετεί το σχολείο του παιδιού σας; Και πώς θα σας φαινόταν αν το παιδί σας προσέφερε εθελοντική εργασία σε ένα ironman event στη Vouliagmeni (ελληνική Ριβιέρα) και στις εγκαταστάσεις του Costa Navarino; Ντροπής πράγματα, που ευτυχώς συμβαίνουν μόνο στη Σχολή Μωραΐτη. Αν το παιδί σας φοιτά σε άλλο σχολείο δεν κινδυνεύει από τέτοια παιδαγωγική, αλλά χάνει από upper class δημόσιες σχέσεις. Κι επειδή ελπίζω να αγνοείτε τον όρο Ironman Triathlon σας ενημερώνω ότι είναι μια διακρατική αθλητική συνάντηση που διαχειρίζεται η Ironman Group, ιδιοκτησίας της Advance Publications, μιας από τις μεγαλύτερες αμερικανικές επιχειρήσεις με έδρα το Μανχάτταν. Πολλοί ήταν οι χορηγοί της οργάνωσης στην Ελλάδα που αγκαλιάστηκε από την κυβέρνηση και προσωπικά από την υφυπουργό Σοφία Ζαχαράκη, η οποία εξήρε τη συνεργασία της πολιτείας και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Όλοι οι παράγοντες της οργάνωσης ήταν βαθιά συγκινημένοι και όπως λέει ο Αλέξανδρος Χριστοδούλου: «Είμαι πολύ περήφανος που έγινε στην Ελλάδα αλλά και που ως Οικογένεια Χριστοδούλου στηρίξαμε αυτήν την πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα διοργάνωση…Ένιωσα μεγάλη συγκίνηση που ακούσαμε τον Εθνικό Ύμνο πριν πέσουμε στη θάλασσα ενώ εξαιρετική ήταν και η επιλογή να χορέψουμε τον χορό των κυμάτων υπό τους ήχους του Ζορμπά».
Δεν νομίζω ότι η διεύθυνση της Σχολής Μωραΐτη αγνοεί ότι ο σεξιστικός, μιλιταριστικός και ρατσιστικός όρος Ironman δεν έχει θέση σε ένα σχολείο. Δεν το αγνοεί, αλλά υπερτερεί ο ασίγαστος πόθος για δημόσιες σχέσεις υψηλού επιπέδου. Πάνω από όλα δεν ενδιαφέρεται για την παιδεία που προσφέρει αλλά να γίνει, όπως και το Κολλέγιο Αθηνών, σχολείο που εξασφαλίζει γνωριμίες και διασυνδέσεις.
Ο ίδιος στόχος οδήγησε το Σχολείο αυτό στη συνεργασία από την περασμένη άνοιξη με τη ΜΚΟ Home Project, διοικητικό στέλεχος της οποίας είναι η πρώτη εξαδέλφη του Κυριάκου Μητσοτάκη, η Αντιγόνη Λυμπεράκη. Και μια μεγάλη ευκαιρία να εξάρει τις πολιτικές επιλογές του πρωθυπουργού ήταν να δεχθεί ως μαθητές του Σχολείου δύο προσφυγόπουλα από την Ουκρανία. Επί τόσα χρόνια η Σχολή Μωραΐτη αγνοούσε ότι υπήρχαν ασυνόδευτα προσφυγόπουλα στην Ελλάδα, αλλά συγκινήθηκε μόλις κατέφθασαν τα πρώτα ξανθά και γαλανομάτικα της νατοϊκής πολιτικής. Και αγνοεί ότι υπάρχουν και άλλες οργανώσεις που αναλαμβάνουν ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, αλλά αδιαφορεί για αυτές, εφόσον δεν έχουν σχέση με την Αντιγόνη Λυμπεράκη.
Δέχεται όμως και άλλα προσφυγόπουλα από την Home Project να παίζουν κάθε Σάββατο στις εγκαταστάσεις του Σχολείου. Για να υλοποιηθεί όμως αυτό το πρόγραμμα η Σχολή ζητάει πιεστικά από τους εκπαιδευτικούς της να προσφέρουν «εθελοντική» εργασία. Οι εκπαιδευτικοί να εργάζονται δωρεάν, για να προσφέρει φιλανθρωπικό έργο η Σχολή Μωραΐτη. Φιλανθρωπία by proxy. Πριν προσφέρουν την δωρεάν εργασία τους, θα ήθελα να υπενθυμίσω στους εκπαιδευτικούς της Σχολής Μωραΐτη τα λόγια της Αντιγόνης Λυμπεράκη: «Οι φτωχοί κάνουν λάθος επιλογές».

Η κηδεία της Φρειδερίκης

Όταν ήρθαμε στη Βαρυμπόμπη το 1978, παλιοί κάτοικοι μάς είπαν ότι είμαστε πολύ τυχεροί που είχε φύγει η βασιλική οικογένεια, γιατί οδηγούσαν πολύ γρήγορα κι επικίνδυνα μες στη μέση του δρόμου. Εγώ είχα αντίθετη άποψη. Ήθελα μια καλή γειτόνισσα, όπως η Φρειδερίκη, γιατί άνθρωποι είμαστε, σου λείπει ένα λεμόνι, ένα φλιτζάνι ζάχαρη, έχεις μια πόρτα να χτυπήσεις σε ώρα ανάγκης. Όταν μετά από τρία χρόνια έμαθα ότι πέθανε, ράγισε η καρδιά μου, έχανα δικό μου άνθρωπο.

Η κυβέρνηση Ράλλη έδωσε άδεια να γίνει η ταφή στο Τατόι και να προσγειωθούν τα αεροπλάνα των βασιλιάδων στο αεροδρόμιο Τατοΐου και να φύγουν το βράδυ. Αυτό σήμαινε πως η πομπή θα περνούσε μπροστά από την πόρτα μας και θα κάναμε χάζι.

Η μικρή μου κόρη δεν είχε εξοικειωθεί με την έννοια του θανάτου. Κυρίως την προβλημάτιζαν τα κοτόπουλα που αγοράζαμε από το σουπερμάρκετ. Τα έβλεπε κι αναφωνούσε «δεν έχει καφάλι». «Όχι δεν έχει κε-φά-λι» επαναλάμβανα εγώ τονίζοντας μία μία τις συλλαβές. Ο θάνατος της Φρειδερίκης ήταν τώρα μια ευκαιρία να εξοικειωθεί με τον ανθρώπινο θάνατο, αλλά από απόσταση. Της εξήγησα ότι θα την φέρουν μέσα σε ένα κουτί και μετά θα την βάλουν στο χώμα. Και ότι πέθανε, γιατί ήταν πολύ γριά και άρρωστη.

Η κυβέρνηση είχε απαγορεύσει από δυο μέρες νωρίτερα τη διέλευση αυτοκινήτων, ώστε να μην πλακώσουν στην κηδεία όλοι οι βασιλόφρονες και δημιουργηθούν επεισόδια. Τους πιο φανατικούς όμως δεν τους συγκρατούσε τίποτε. Περάσανε τις ραχούλες με τα πόδια και τους έβλεπες ξαφνικά μπροστά στην κουζίνα. Αγριεμένες μούρες, που σε έκαναν να νομίζεις ότι ο εμφύλιος δεν τέλειωσε ακόμη. Με το στέμμα στο πέτο ή στο καπέλο έρχονταν να προσκυνήσουν τη βασίλισσά τους, όπως έλεγαν. Πού θα έτρωγαν και πού θα κοιμόντουσαν Φλεβάρη μήνα όλοι αυτοί οι άνθρωποι καθόλου δεν τους ένοιαζε. Ξημέρωσε η μέρα της κηδείας και ο δρόμος γέμισε από πεζούς που είχαν παραταχθεί και περίμεναν την πομπή. Και προς το μεσημέρι άρχισαν να φθάνουν τα πρώτα αυτοκίνητα, που γίνονταν συνεχώς περισσότερα και κινούνταν με πολύ αργό ρυθμό. Τόσο που άναψε το αυτοκίνητο του Ιπποκράτη Σαββούρα και το έβγαλε παράμερα, για να ρίξει νερό στο ψυγείο. Και το μικρό κορίτσι που ήθελε να δει πραγματική βασίλισσα απογοητεύτηκε, όταν της έδειξα τη μαυροφορεμένη Σοφία, γιατί περίμενε να δει κάποια σαν την μητριά της Χιονάτης. Κι από πίσω ακολουθούσε το αυτοκίνητο με το φέρετρο. Και της είπα «να εκεί μέσα είναι η πεθαμένη βασίλισσα» κι εκείνη με ρώτησε «έχει καφάλι;»